ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ

Ο Ήρων έζησε τον 1ο αι. και υπήρξε μαθητής του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Το έργο του είναι τεράστιο: 16 πραγματείες που από αυτές οι 10 έχουν διασωθεί ολόκληρες , 3 υπάρχουν σε αποσπάσματα ενώ 3 δεν διασώθηκαν.
Στο έργο του «Περί Αυτοματοποιητικής», ο Ήρων πρωτοπορεί περιγράφοντας αυτόματα μηχανικά συστήματα ικανά να πραγματοποιούν προγραμματισμένες κινήσεις. Παρουσιάζει στο έργο του τη μορφή και την τέχνη της κατασκευής των αρχαίων αυτόματων Θεάτρων, και τα χωρίζει σε δύο είδη: το κινητό (υπάγον) και το σταθερό (στατόν) αυτόματο.

Αυτόματοι μηχανισμοί

• 
  
• 
  

Η ανθρωποκεντρική μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδας έπλασε πολλές μηχανές με ανθρώπινη μορφή και κίνηση. Αυτές ίσως έδωσαν την έμπνευση για την ανάπτυξη μιας εφαρμοσμένης επιστήμης στην οποία συνέβαλαν όλοι οι κλάδοι της Μηχανικής. Κύριοι εκφραστές της νέας αυτής επιστήμης, της Αυτοματοποιητικής, είναι οι Αλεξανδρινοί μηχανικοί των Ελληνιστικών χρόνων: ο Κτησίβιος, ο Φίλων ο Βυζάντιος και ο Ήρων ο Αλεξανδρινός. Υπεύθυνοι της Βιβλιοθήκης και δάσκαλοι στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας, συνέδεσαν τα Μαθηματικά με τη Μηχανική, μελέτησαν τα προβλήματα της αυτοκίνησης και του προγραμματισμού και διέδωσαν την τέχνη της κατασκευής των Αυτομάτων. Σε βιβλία του Ήρωνος που διασώθηκαν περιλαμβάνονται αναλυτικές περιγραφές πολλών αυτόματων μηχανισμών.

Γεια σας είμαι ο Σίμος Κηπουρίδης και σας δίνω πληροφορίες για τον αστρολάβο.

Ο αστρολάβος είναι ένα ιστορικό αστρονομικό όργανο το οποίο χρησιμοποιούσαν οι ναυτικοί και οι αστρονόμοι για την ναυσιπλοΐα και την παρατήρηση του Ήλιου και των αστεριών από τον 2ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 18ο αιώνα μ.Χ., μετά τον οποίο χρησιμοποιήθηκε ένα πιο εξελιγμένο όργανο, ο εξάντας. Χρησιμοποιώντας τον αστρολάβο προέβλεπαν τις θέσεις του ήλιου της σελήνης, των πλανητών και των άστρων. Με τη βοήθεια του αστρολάβου είναι δυνατό να βρεθεί η ώρα αν είναι γνωστό το γεωγραφικό μήκος και πλάτος ή αντίστροφα.

Η εφεύρεσή του αποδίδεται στον Έλληνα Ίππαρχο τον 2ο αι. π.χ. και που αρχικά είχε σχήμα σφαίρας (αστρολάβος Ίππαρχου). Αργότερα, τον 8ο με 10ο αι., ο αστρολάβος έλαβε σχεδόν επίπεδη μορφή από τους Άραβες (λέγεται ότι ο πρώτος επίπεδος αστρολάβος φτιάχτηκε τον 8ο αιώνα από τον Πέρση μαθηματικό Fazari) που απαρτιζόταν από έναν κύκλο και ένα κινητό βραχίονα, ο οποίος προσδιόριζε το ύψος των ουράνιων σωμάτων. Από την Ισλαμική Ισπανία, ο αστρολάβος διαδόθηκε στην Ευρώπη τον 11ο αιώνα μ.Χ. και χρησιμοποιήθηκε στην ναυσιπλοΐα μέχρι τον 18ο αι. έως ότου τελικά αντικαταστάθηκε από τον εξάντα.

Ο αστρολάβος αποτελείται από έναν δίσκο, που το εξωτερικό του πλαίσιο υποδιαιρείται σεμοίρες, και σε έναν κανόνα (γωνιόμετρο) που μπορεί να περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του. Πάνω στον δίσκο υπάρχει μια χαραγμένη ακτίνα που καταλήγει στα αντιδιαμετρικά σημεία του 0 των μετρήσεων. Για να μετρήσουν την γωνία μεταξύ δυο αστεριών, τοποθετούσαν με σκόπευση το ένα πάνω στον κανόνα και έστρεφαν τον δίσκο με την ακτίνα ώσπου να συναντήσει το άλλο αστέρι, η γωνία ήταν αυτή που εμφανιζόταν μεταξύ του κανόνα και της ακτίνας.

• Τμήμα εκείνου του επίπεδου αστρολάβου θεωρήθηκε στην ουράνια μηχανή του Ι. Εβέλιους και όργανο παρατήρησης μονού, ή διπλού, ή τριπλού τομέα, έκαστος 30° και ακτίνας περίπου 3μ. (10 πόδια) που είχε εισαγάγει ο Τύχο Μπράχε.
• Διευκρινίζεται ότι τόσο ο σφαιρικός αστρολάβος όσο και ο επίπεδος αστρολάβος είναι όργανα διαφορετικής χρήσης αστρονομικών μετρήσεων. Τον μεν σφαιρικό αστρολάβο, εφευρέτης του οποίου θεωρείται ο Ίππαρχος ο Ρόδιος, χρησιμοποιούσαν για να μετρούν τις λεγόμενες εκλειπτικές συντεταγμένες των αστέρων, που είναι σε αντιδιαστολή ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες στη Γη. Ενώ τον επίπεδο αστρολάβο χρησιμοποιούσαν μέχρι τελευταία για να μετρούν το ύψος αστέρος, ή πλανήτη, από τον ορίζοντα.

Από την ύπαρξη του Μηχανισμού των Αντικυθήρων χρονολογημένου στον 1ο αιώνα π.Χ, ενός μηχανισμού περισσότερο προχωρημένου ακόμη και από τους αστρολάβους που κατασκεύασαν οι Άραβες αιώνες αργότερα, φαίνεται ότι στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν ήδη παρόμοιοι μηχανισμοί, αλλά δεν ήταν ευρέως γνωστοί και δεν υπάρχουν αναφορές σε αυτούς.

Η ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΘΕΡΑΠΑΙΝΙΔΑ ΤΟΥ ΦΙΛΩΝΟΣ

Η ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΘΕΡΑΠΑΙΝΙΔΑ ΤΟΥ ΦΙΛΩΝΟΣ

 ΓΙΩΤΑ ΡΑΝΤΖΟΓΛΟΥ

 Κοιτάξτε την εικόνα. Αν φαντάζεστε ότι αναπαριστά κάποιο άγαλμα της αρχαιότητας, τότε κάνατε λάθος. Πράγματι, το κατασκεύασμα αυτό είναι όντως αρχαίο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι ένα απλό άγαλμα. Τι είναι λοιπόν; Όσο και να σας φανεί περίεργο, είναι ένα ΡΟΜΠΟΤ με τη μορφή αγάλματος.

Το συγκεκριμένο αυτόματο κατασκευάστηκε από έναν μηχανικό της γνωστής σχολής της Αλεξάνδρειας, τον Φίλωνατον Βυζάντιο. Ο Φίλων υπήρξε ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον Κτησίβιο (του οποίου ήταν και μαθητής) και τον Ήρωνατον Αλεξανδρινό.

Όταν τοποθετούσες μια φιάλη (ένα κύπελλο) στο αριστερό χέρι του αυτόματου (το οποίο ήταν σε έκταση), τότε αυτό κατέβαινε (από το βάρος) και πλησίαζε το δεξιό (ακίνητο) χέρι, που κρατούσε μια οινοχόη. Όταν έφτανε στην οινοχόη, το αυτόματο γέμιζε τη φιάλη με τόσο ποτό, όσο ήθελε κάποιος να πιει. Στη συνέχεια έριχνε νερό, το οποίο αναμειγνυόταν με το ποτό (το ποτό στην αρχαία Ελλάδα, πρέπει να ήταν πολύ δυνατό και να απαιτούσε αραίωση).

http://www.invisiblelycans.gr/?p=2248  

ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΘΕΡΑΠΑΙΝΙΔΑ ΤΟΥ ΦΙΛΩΝΟΣ   ΠΟΤΕ?

Η ΔΙΟΠΤΡΑ ΤΟΥ ΗΡΩΝΟΣ

    Γεία σας είμαι ο Κόλλιας Δημήτρης και σας δίνω πληροφορίες για τον Ήρων τον Αλεξανδρεύ και για την δίοπτρα του Ήρωνος.

      Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς ήταν μηχανικός και γεωμέτρης. Έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου περίπου τον 1ο π.Χ ή 1ο μ.Χ αιώνα. Η πιο διάσημη εφεύρεση του είναι η αιολόσφαιρα ή ατμοστρόβιλος, η πρώτη ατμομηχανή στην ιστορία. Υπήρξε διευθυντής της περίφημης Ανώτατης Τεχνικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, το πρώτο πολυτεχνείο που είχε ιδρυθεί στο Μουσείο για μηχανικούς. Λέγεται ότι ακολουθούσε την θεωρία των ατόμων και τη Μηχανική Σύνταξη του Φίλωνα. Ιδέες του Κτησιβίου ήταν βάση για κάποια από τα έργα του. Ήταν γνωστός και ως Ήρων ο Κτησιβίου (ως μαθητή, πιθανότατα, του μεγάλου μαθηματικού και εφευρέτη Κτησιβίου), και Ήρων ο Μηχανικός.Εγώ θα σας δώσω κάποιες πληροφορίες για ένα άλλο μεγάλο του έργο του την διόπτρα.

        Η γεωδαιτική διόπτρα του Ήρωνος (1ος αι. μ.Χ.) είναι ένα φορητό εργαλείο που επιτρέπει ακριβείς γεωδαιτικές μετρήσεις επί της επιφάνειας της γης. Μετρά αζιμούθια, ύψη, μήκη, καθώς και γωνιακές αποστάσεις.Αποτελείται από ένα ξύλινο τρίποδο ύψους 50 περίπου εκατοστών, πάνω στο οποίο στηρίζεται το σκόπευτρο (γωνιόμετρο) και μια βαθμονομημένη πλάκα επί της οποίας κινείται. Το όργανο περιλαμβάνει μηχανισμό ακριβείας για οριζόντια και κατακόρυφη περιστροφή του γωνιόμετρου με τη χρήση ατέρμονος κοχλία, καθώς και σκόπευτρο. Ο μηχανισμός ακριβείας είναι κατασκευασμένος από ορείχαλκο.

 

                       

Επίσης τα σχέδια που είχα κάνει,πώς τα πήρα από το Internet και πώς τα σχεδίασα

Απο Ειρηνη Προσαλέντη:Μπορώ να χρησημοποιήσω αυτο το σχέδιο για να το ζωγραφίσω?

      Επίσης θα σας δώσω κάποιες πληροφορίες για τον Ήρων τον Αλεξανδρεύς.Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς ήταν μηχανικός και γεωμέτρης. Έζησε στην Αλεξάνρεια της Αιγύπτου περίπου τον 1ο π.Χ ή 1ο μ.Χ αιώνα. Η πιο διάσημη εφεύρεση του είναι η αιολόσφαιρα ή ατμοστρόβιλος, η πρώτη ατμομηχανή στην ιστορία. Υπήρξε διευθυντής της περίφημης Ανώτατης Τεχνικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, το πρώτο πολυτεχνείο που είχε ιδρυθεί στο Μουσείο για μηχανικούς. Λέγεται ότι ακολουθούσε την θεωρία των ατόμων και τη Μηχανική Σύνταξη του Φίλωνα. Ιδέες του Κτησιβίου ήταν βάση για κάποια από τα έργα του. Ήταν γνωστός και ως Ήρων ο Κτησιβίου (ως μαθητή, πιθανότατα, του μεγάλου μαθηματικού και εφευρέτη Κτησίβιου), και Ήρων ο Μηχανικός.

ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ

ΤΑ ΑΥΤΟΜΑΤΑ
ΘΕΑΤΡΑ
ΤΟΥ ΗΡΩΝΑ

Μιλάει στην ''Ελεύθερη Έρευνα''
ο καθηγητής Τεχνικών Επιστημών στον Αυτόματο Έλεγχο
και τής Ιστορίας της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας,
δρ. Δημ. Καλλιγερόπουλος

Έγραψε στις 10.10.2009 ο/η:

Επιστροφή

Ο Ήρων ο Αλεξανδρινός (α΄ αι. π.Χ.) συνόψισε στα έργα του «Πνευματικά» και «Αυτοματοποιητική» τη μέχρι τότε γνωστή, καθώς και τη νέα τεχνολογία των αυτομάτων, πνευματικών, υδραυλικών και μηχανικών αυτοκίνητων μηχανών και θεάτρων.

Ο κ. Δημήτριος Καλλιγερόπουλος, ηλεκτρολόγος - μηχανολόγος του Ε.Μ.Π., δρ Τεχνικών Επιστημών στον Αυτόματο Έλεγχο και καθηγητής των Τ.Ε.Ι. Πειραιά, όπου διδάσκει και την Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας,  μετέφρασε στα ελληνικά την «Αυτοματοποιητική», στην οποία περιγράφονται αυτόματα θέατρα, αυτοκίνητες μηχανές ικανές να παρουσιάζουν παραστάσεις και να προκαλούν θαυμασμό και ικανοποίηση στους θεατές. Ο κ. Καλλιγερόπουλος μας μίλησε για τα θέματα αυτά, στα οποία έχει αφιερώσει πολύ μόχθο και πολύ χρόνο.

- Κύριε Καλλιγερόπουλε, τί είναι το σταθερό αυτόματο θέατρο του Ήρωνα του Αλεξανδρινού;      - Τόσο το σταθερό, όσο και ιδιαίτερα, το κινητό αυτόματο θέατρο είναι αναμφισβήτητα εξαιρετικά σημαντικές επινοήσεις. Εντάσσονται όμως, στο σύνολο των αυτομάτων, που περιγράφει ο Ήρων ο Αλεξανδρινός (περί το 100 π.Χ.) στα έργα του «Αυτοματοποιητική» και «Πνευματικά». Και είναι επινοήσεις παλαιότερες του Ήρωνα. Στηρίζονται σε έργα του Φίλωνα (200 π.Χ.) και του Κτησίβιου (300 π.Χ.), που υπήρξαν οι μεγάλοι θεμελιωτές της Αλεξανδρινής Σχολής Μηχανικών και υλοποίησαν τα όνειρα των ομηρικών αυτομάτων.

O δρ Τεχνικών Επιστημών στον Αυτόματο Έλεγχο κ. Δημ. Καλλιγερόπουλος.

     - Μοναδική μετάφραση του βιβλίου του Ήρωνα «Αυτοματοποιητική», είναι η δική σας;

     - Νομίζω, πως θα εκπλαγείτε, αν σας πω, πως δεν υπάρχει ούτε καν αγγλική μετάφραση της «Αυτοματοποιητικής» και των «Πνευματικών» του Ήρωνα. Έστειλα μάλιστα πριν από καιρό μία (από ξένο καθηγητή) μετάφραση στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου και απάντηση δεν είχα. Δυστυχώς στα Ελληνικά δεν υπάρχει ούτε το αρχαίο ελληνικό κείμενο, ούτε η νεοελληνική μετάφραση εκτός από αυτήν, που εγώ ο ίδιος επιμελήθηκα και εξέδωσα το 1996. (Σ.σ.: Κατεβάστε την Αυτοματοποιητική τού Ήρωνα από την Ενότητα τής ''Ελεύθερης Έρευνας'': Κατεβάστε βιβλία δωρεάν).

- Ο Ήρων ήταν ο πρώτος, που εμφάνισε σκηνικά «εφφέ», όπως κινούμενα πλοία σε διάταξη στόλου, καταιγίδες, φωτιές και καταστροφές;      - Όχι. Ο Ήρων συνόψισε στα έργα του την πείρα των παλαιότερων, των «αρχαίων», όπως λέει. Τα έργα του, πιθανότατα εκπαιδευτικά βοηθήματα στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας, διαδόθηκαν πλατιά και αργότερα μεταφράστηκαν στα Αραβικά και σε άλλες γλώσσες. Γι’ αυτό και σώθηκαν. Τέτοια αυτόματα θέατρα, με εξ ίσου σύνθετα η απλούστερα εφφέ όπως π.χ. το ανοιγοκλείσιμο των ματιών έχουμε από την αρχή των Ελληνιστικών Χρόνων, ιδιαίτερα από τον Φίλωνα, ίσως και παλαιότερα. Ο Ήρων όμως, όπως ο ίδιος αναφέρει, επέλεξε στο έργο του το πιο εντυπωσιακό, το πιο πλούσιο σε εικόνες παράδειγμα.      Στον πρόλογο του βιβλίου μου «Η Αυτοματοποιητική του Ήρωνα του Αλεξανδρινού» γράφω, ότι «τα αυτόματα θέατρα του Ήρωνα είναι ένα έργο Τέχνης και συνάμα μια υψηλή μορφή Τεχνολογίας. Με την Αυτοματοποιητική, ένα εξαιρετικά σύνθετο δημιούργημα της ελληνιστικής Τεχνολογίας, που, σε ο,τι αφορά στον προγραμματισμό, δεν διαφέρει σε τίποτε από ένα σύγχρονο λογικά προγραμματιζόμενο ρομπότ, γίνεται θέατρο, γλυπτική, ζωγραφική, ποίηση, τέχνη. Παρουσιάζεται σε παραστάσεις, γίνεται δημόσιο θέαμα, με αποκλειστικό στόχο το θαυμασμό, “το έκπληκτο της θεωρίας”. Η καινοτομία, που εισάγεται, δεν είναι μόνον τεχνολογική. Είναι μία καινοτομία στην Τέχνη. Είναι μία αυλαία, που ανοίγει στην νέα τέχνη του θεάματος. Εκεί που τη χαρά δεν την έχει μόνον ο θεατής, αλλά και ο δημιουργός, που μπόρεσε να πλάσει τον τεχνητό του κόσμο, έτσι “ως αν επί της αληθείας γίνοιτο”, σαν να γινόντουσαν όλα στην πραγματικότητα».

           

Πρόκειται για ένα θέατρο, που παρουσιαζόταν σε δημόσιες παραστάσεις. Ιδιαίτερα το σταθερό αυτόματο είχε διαστάσεις, που του επέτρεπαν και την ιδιωτική χρήση. Ήταν δηλαδή μία μορφή εκ του σύνεγγυς τηλεόρασης. Η σημασία της εικόνας όμως ήταν διαδεδομένη στην Aρχαιότητα. Μην ξεχνάμε το θέατρο και τα σκηνικά του, τις μεγάλες περιγραφικές ανάγλυφες παραστάσεις των μνημείων, τις αγγειογραφίες, την γεωμετρία και τα εμπλουτισμένα με σχέδια κείμενα των αρχαίων μηχανικών και μαθηματικών από τον Αρχιμήδη μέχρι τον Ήρωνα.

“ Πρόκειται για ένα θέατρο, που παρουσιαζόταν σε δημόσιες παραστάσεις. Tο σταθερό αυτόματο είχε διαστάσεις, που του επέτρεπαν και την ιδιωτική χρήση.”

- Ποιό ήταν το επίπεδο κατασκευής και λειτουργίας αυτού του θεάτρου;      - Όσοι έχουν επιχειρήσει να ανακατασκευάσουν τα αρχαία Ελληνικά όργανα και κυρίως τα αρχαία Ελληνικά αυτόματα βρίσκονται πάντοτε αντιμέτωποι με το βασανιστικό αυτό ερώτημα: «Μα πως είναι δυνατόν να είχαν τότε τέτοια ακρίβεια και τέτοια τελειότητα στην κατασκευή;»

Εσωτερική διάταξη μηχανισμών του αυτομάτου θεάτρου του Ήρωνα.

  Από κατασκευαστική άποψη οι μηχανικοί των αρχαίων αυτόματων θεάτρων είχαν να αντιμετωπίσουν:

     • Το πρόβλημα της τριβής. Έπρεπε δηλαδή οι μηχανισμοί να λειτουργούν με την ελάχιστη δυνατή τριβή, πράγμα που και σήμερα δύσκολα επιτυγχάνεται.

     • Το πρόβλημα του χρόνου. Έπρεπε η παράσταση των τεχνητών αυτών θεάτρων να διαρκεί όσο το δυνατόν περισσότερο, πράγμα εξ ίσου δύσκολο.

     •  Το πρόβλημα του προγραμματισμού. Έπρεπε όλες οι κινήσεις να προγραμματιστούν με περιελίξεις νημάτων στους περιστρεφόμενους άξονες, και να εξασφαλιστεί ταυτόχρονα ο συγχρονισμός των κινήσεων.

     •  Το πρόβλημα του χώρου. Έπρεπε σε ένα μικρό σχετικά χώρο (συνειδητά μικρό κατά τον Ήρωνα, ώστε να μην δημιουργείται η υπόνοια, ότι κάποιος από μέσα κινεί τα νήματα), να στηθεί μηχανισμός ικανός να ανεβάσει με τεχνητά μέσα μία ολόκληρη θεατρική παράσταση πέντε πράξεων.

    

    

     - Σήμερα έχει ανακατασκευασθεί αυτό το θέατρο κατ’ όψη και καθ’ ύλη;

     Η νεοελληνική μετάφραση του αρχαίου κειμένου, καθώς και η σχεδιαστική ανάπλαση με κάθε δυνατή λεπτομέρεια των μηχανισμών, που περιέχουν τα αρχαία αυτόματα θέατρα του Ήρωνα, αποτελούν αρχικά μία «κατ’ όψη» ανακατασκευή. Το δε κινητό αυτόματο θέατρο του Ήρωνα ανακατασκευάστηκε από εμένα για πρώτη φορά το 1997, παρουσιάστηκε στην Έκθεση Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας στην Ρωμαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης και βρίσκεται σήμερα στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών (πρώην Τεχνικό Μουσείο) της Θεσσαλονίκης. Ανακατασκευάστηκε πάλι το έτος 2002 και παρουσιάστηκε στην Έκθεση Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας στην Τεχνόπολη των Αθηνών. Τώρα, όσον αφορά στο σταθερό αυτόματο θέατρο του Ήρωνα, ανακατασκευάστηκε από τον καθηγητή του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Πύργου Ηλείας, κ. Κ. Κοτσανά, και παρουσιάστηκε στο Β΄ Συνέδριο της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών το έτος 2005.

           

    Η Τεχνική Σκέψη είναι ο δρόμος της υλοποίησης των ιδεών, το μονοπάτι της εφαρμογής, της κατασκευής, της δημιουργίας του τεχνητού κόσμου, ενός κόσμου γεμάτου από τεχνολογικά επιτεύγματα, που χρησιμεύουν όχι μόνον για να διευκολύνουν την ζωή του ανθρώπου, αλλά και για να προκαλέσουν χαρά, έκπληξη και θαυμασμό.

“ Τόσο η εμπειρία από την  εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, όσο και η επιμελής συλλογή, μελέτη, ταξινόμηση της εμπειρίας από την ελληνική παράδοση έγιναν τα θεμέλια μιας μεγάλης τεχνολογικής έκρηξης.”

- Στην ελληνιστική περίοδο σημειώθηκε στην Αλεξάνδρεια μια εκπληκτική τεχνολογική έκρηξη.      - Κατά την ελληνιστική περίοδο πραγματοποιείται στην Αλεξάνδρεια η πρώτη «Αναγέννηση» του αρχαίου ελληνικού πνεύματος της Κλασικής Περιόδου. Ο Ήρων ο Αλεξανδρινός στην εισαγωγή των «Πνευματικών» του γράφει: «Θεωρούμε αναγκαίο να βάλουμε σε τάξη όσα μας άφησαν οι αρχαίοι (μηχανικοί) και να προσθέσουμε σ’ αυτά όσα εμείς καινούργια βρήκαμε.» Αυτή η «τάξη» πήρε την μορφή της μεγάλης Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. Και αυτή η «καινοτομία» εκφράστηκε στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας και την μεγάλη Σχολή των Αλεξανδρινών μηχανικών, που διεμόρφωσε. Τόσο η εμπειρία από την πολεμική εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, όσο και η επιμελής συλλογή, μελέτη, ταξινόμηση της εμπειρίας από την ελληνική παράδοση έγιναν τα θεμέλια μιας μεγάλης πραγματικά τεχνολογικής έκρηξης.

Aυτόματοι μηχανισμοί, που παράγουν τον ήχο της βροντής.

  Ο Ήρων περιέχει στο έργο του «Πνευματικά» τα δύο μεγάλα μυστικά, που oδήγησαν στην τεχνολογική επανάσταση της ατμομηχανής:

     • Τὴν μετατροπή τής πίεσης του ατμού σε περιστροφική κίνηση, λύση του ενεργειακού προβλήματος της ατμομηχανής. (Αιολόσφαιρα, «Πνευματικά Β΄», Θεώρημα 11).

     • Τὸν αυτόματο έλεγχο συστημάτων με ανάδραση, λύση του προβλήματος ελέγχου των στροφών της ατμομηχανής (έλεγχος στάθμης υγρού με μηχανική βαλβίδα, «Πνευματικά Β΄», Θεώρημα 31 με βάση παλαιότερες επινοήσεις του Φίλωνα και του Κτησίβιου). (A. Pέτoυλα).

Κατεβάστε από την Ενότητα Κατεβάστε βιβλία δωρεάν την Αυτοματοποιητική του Ήρωνα του Αλεξανδρινού.    ·  Αρχαίο ελληνικό κείμενο και νεοελληνική απόδοση.    ·  Εισαγωγή για την ιστορία των αυτομάτων και το έργο του Ήρωνα.    ·  Επεξηγηματικά σχόλια του Δρ. Καλλιγερόπουλου Δημήτριου.    ·  Λεξικό τεχνικών όρων.    ·  71 έγχρωμα πρωτότυπα σχέδια, 222 σελίδες.

εικονεσ τριηρησ

ΑΡΧΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΠΙΓΙΚΗ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΖΙΟΓΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΜΟΥΛΙΔΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι Έλληνες ως κατεξοχήν ναυτικός λαός μέσα στο πέρασμα των χρόνων ανέπτυξαν ένα σύστημα ναυπήγησης των πλοίων τους σε άμεση αλληλεπίδραση με τους υπόλοιπους λαούς της Μεσογειακής λεκάνης. Οι πληροφορίες οι οποίες έχουν συγκεντρωθεί γύρω από το θέμα της ναυπήγησης των αρχαίων πλοίων, προέρχονται κυρίως από τα ίδια τα ναυάγια ή τα ευρήματα των πλοίων στα διάφορα αρχαία λιμάνια. Με βάση τα σχετικά υλικά κατάλοιπα, η σύγχρονη έρευνα είναι σε θέση να έχει μία πλήρη εικόνα ως προς το ζήτημα της ναυπήγησης των ελληνικών πλοίων, σε σχέση δηλαδή με τη συναρμολόγηση της καρένας με ταποδοστήματα, καθώς και με τον τρόπο σύνδεσης των μαδεριών του πετσώματος. Μάλιστα με βάση όλα αυτά τα σχετικά ευρήματα της αρχαίας ναυπηγικής έχουν κατασκευαστεί ορισμένα ομοιώματα αρχαίων πλοίων, πιστά στα αρχαία πρότυπα, τα οποία έχουν δοκιμαστεί και σε επιτυχή σύγχρονα ταξίδια.                                                                                                   ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΕΚΟΤΕΡΩΝ ΠΛΟΙΩΝ                                                                                                  Η πεντηκόντορος ήταν μια αρχαία ελληνική γαλέρα που χρησιμοποιήθηκε από την Αρχαϊκή Περίοδο. Η πεντηκόντορος προέκυψε σε μια χρονική περίοδο που δεν υπήρχε ακόμη διάκριση μεταξύ εμπορικών και πολεμικών πλοίων. Ήταν σκάφη ευέλικτα και μακράς ακτίνας δράσης που χρησιμοποιήθηκαν για θαλάσσιο εμπόριο, πειρατεία και πολεμικές επιχειρήσεις. Μετέφερε αγαθά ή και στρατιώτες. Μια πεντηκόντορος προωθούνταν από πενήντα (50) κωπηλάτες που τοποθετούνταν ανά 25 σε κάθε της πλευρά. Ένα μεσαίο κατάρτι με τετράγωνο ιστίο χρησιμοποιούνταν επίσης για την προώθηση του πλοίου, όταν υπήρχε ευνοϊκός άνεμος. Ήταν μακρυά πλοία με μικρό βύθισμα και συχνά χαρακτηρίζονταν ως «νῆες μακραί». Συχνά δεν είχαν κατάστρωμα.                                                                                                                           Εμπορική χρήση

Χρησιμοποιήθηκε ευρέως τουλάχιστον από τους Φωκείς της Ιωνίας για να ταξιδέψουν και να αποικήσουν εμπορικούς δρόμους. Το άνοιγμα των εμπορικών δρόμων τους πήγε αρκετά μακριά, μέχρι τουλάχιστον τον Ατλαντικό Ωκεανό κοντά στην Ταρτασσό. Στη συνέχεια, ήταν οι πρωταγωνιστές της εποχής που είδε τη δημιουργία και την άνθιση πολλών αποικιών, όπως ηΜασσαλία, η Αλαλία και η Ελέα.                                                                                           Πολεμική χρήση                                                                                                                            

Η πενρηκόντορος για πολλά χρόνια ήταν η ραχοκοκαλιά του ελληνικού πολεμικού ναυτικού πολέμου. Η κορύφωσή της πολεμικής χρήσης της έγινε στη ναυμαχία της Αλαλίας^[2] μεταξύ ελλήνων (Φωκέων πιο συγκεκριμένα) αποίκων που εγκαρταστάθηκαν στην Αλαλία της Κορσικής και ενός συνασπισμού Καρχηδονίων και Ετρούσκων. Η ναυμαχία αυτή είχε ένα θέατρο επιχειρήσεων στοΤυρρηνικό Πέλαγος, μεταξύ της Κορσικής και της Σαρδηνίας.

Διήρης

Η Διήρης ήταν τύπος αρχαίου ελληνικού κωπήλατου, πολεμικού πλοίου σε αντιδιαστολή με το "στρογγυλό" που ήταν φορτηγό κωπήλατο πλοίο και όχι "αμφίπλωρο" όπως ήταν εκείνο. Ο όρος αναφέρεται σε πλοία με δυο στοίχους κωπηλατών, είτε δίκροτα (με δύο σειρές κουπιών και έναν κωπηλάτη ανά κουπί) είτε μονόκροτα (με μια σειρά κουπιών με δύο κωπηλάτες ανά κουπί). Μέχρι σήμερα αμφισβητείται η προέλευση της επινόησης. Πιστεύεται ότι πρόκειται για επινόηση των Φοινίκων, που χρησιμοποιήθηκε και επεκτάθηκε από τους Έλληνες^[1] .

Η διήρης συναντάται για πρώτη φορά στην αρχαία ιστορία σε θραύσματα έργων τέχνης Ασσυριακής προέλευσης.Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων μια δριήρης πεντηκοντόρος σύμφονα με τα εικονογραφικά στοιχει.Η γάστρα αυτου του σκάφους εχει ολικο μήκος 27,40 μετρα μέγιστο πλάτος 2,76 ύψος στη μέση 2,42 μέτρα και ανλογία μήκους προςς πλάατος

                                         Το αρχαίο πλοίο Σάμαινα 

                      Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζεται ο ναυτικός πολιτισμός του Αιγαίου, μέσα από το παράδειγμα της αρχαίας Σάμου, στα ναυπηγεία της οποίας κατασκευάστηκε το πλοίο.  Στη δεύτερη περιλαμβάνονται οι πηγές και το πρωτογενές υλικό, καθώς και τρεις ψηφιακές αναπαραστάσεις. Στην τρίτη διερευνάται η τεχνική που θα μπορούσε να έχει χρησιμοποιηθεί στη  ναυπήγηση του, υπό το φως αρχαίων ναυαγίων που βρέθηκαν σε διάφορα μέρη της Μεσογείου (Μασσαλία, Χάιφα, Κυρήνεια, νησί Yassi Ada) και μέσα από πιστά αντίγραφα τμημάτων αρχαίων πλοίων.  Τριήρης

Η Tριήρης ήταν ταχύτατο αρχαίο κωπήλατο πολεμικό πλοίο, του οποίου ο τύπος εξελίχθηκε στον αρχαίο ελλαδικό χώρο (αρχικά στην Κόρινθο, σύμφωνα με την παράδοση) από τη διήρη, η οποία ήδη κυριαρχούσε στις ελληνικές αποικίες της Μ. Ασίας, στην Κύπρο και τη Φοινίκη. Χαρακτηρίστηκε, από τη γενικευμένη χρήση της, ως μεσογειακή τεχνολογία της εποχής με τρεις σειρές κωπηλατών (ερετών), που στον ελληνικό χώρο κατανέμονταν σε ισάριθμα καταστρώματα (τρίκροτες τριήρεις), αλλά στη Φοινίκη, στην Καρχηδόνα και στην Ιταλία εμφανίστηκαν επίσης δίκροτες τριήρεις, δηλαδή με δυο καταστρώματα, αλλά 2 κωπηλάτες ανά κουπί στο πάνω, καθώς και μονόκροτες, δηλαδή με ένα κατάστρωμα, αλλά 3 κωπηλάτες ανά κουπί.                                                                                                              Γενικά χαρακτηριστικά του σκάφους

Η τριήρης ήταν πλοίο μακρόστενο, ταχύ, χαμηλό, με ρηχή καρίνα και γενικά σχετικά ελαφριά και απλή συνολική κατασκευή.
Το μήκος του κυμαινόταν από 33 έως 43 μέτρα, το πλάτος του 3,5-4,4 μέτρα, το ύψος του 2,1-2,5 μέτρα πάνω από την ίσαλο γραμμή και το βύθισμά του 0,9-1 μέτρα.
Η μέγιστη ταχύτητα του έφτανε περίπου τους 8 κόμβους μόνο με τα κουπιά και τους 10 με χρήση και του ιστίου με ούριο άνεμο το 1988, ενώ το 1987 το πρώτο πλήρωμα της έφτασε τους 12 κόμβους με κουπιά και με πανιά. Μπορούσε να καλύψει απόσταση 100 χιλιόμετρων ημερησίως.
Στο μπροστινό μέρος του πλοίου υπήρχε τοποθετημένο ένα έμβολο επενδεδυμένο με ορείχαλκο, το οποίο χρησιμοποιόταν και για εμβολισμό εναντίον πλοίων σε ναυμαχίες, όποτε αυτό θεωρούνταν εφικτό, αλλά και για την προστασία του πλοίου κατά την προσάραξη σε ρηχά νερά, όταν χρειάζονταν να γίνει εκτός λιμένων ή ναυστάθμων με νεώρια.

Ναυπήγηση 

Στην ισχυρή Αθήνα επιλεγόταν ο «ναυπηγός» (αρχιτέκτων) μεταξύ πολλών ειδικών που παρουσιάζονταν. Αυτό δε σήμαινε πάντα ότι ήταν ειδικός από την άποψη των σχετικών τεχνικών γνώσεων, αλλά απλά ότι ήταν εξειδικευμένος εργολάβος. Αυτός οργάνωνε την κατασκευή της τριήρους, έχοντας δική του κατασκευαστική ομάδα με ειδικούς τεχνίτες (ναυπηγούς και μαραγκούς) και ανειδίκευτους εργάτες. Η χρήση δούλων αποφεύγονταν σε τέτοιου είδους έργα. Οι συγκεκριμένοι εργολάβοι συνήθως ασχολούνταν παράλληλα και με το εμπόριο ξυλείας.
Όλη η εργασία κατασκευής γίνονταν σε απλό ναυπηγείο σε κάποια παραλία με τα ξύλα της τρόπιδας φυτεμένα στην άμμο, με ξύλινα (συνήθως) εργαλεία, περίπου όπως κάνουν και σήμερα σε μικρά ναυπηγεία ξύλινων πλοίων.

Η τεχνική της ναυπήγησης γενικά πήγαινε από πατέρα σε γιο, βάση παράδοσης, στα πλαίσια συντεχνίας, όχι όμως με απόλυτο τρόπο.
Συνήθως τα πλοία κατασκευάζονταν με όσο το δυνατό περισσότερα όμοια εξαρτήματα, ώστε να επιτυγχάνεται οικονομία κλίμακας, για μείωση του κόστους κατασκευής και μεγιστοποίηση του κέρδους του εργολάβου.                                                                                                                             Κίνηση 

Η τριήρης μπορούσε να κινηθεί με τα ιστία της, την κωπηλασία ή και με συνδυασμό των παραπάνω, όταν υπήρχε λόγος.
Ως πολεμικό πλοίο ήταν κατασκευασμένη να έχει ως κύριο μέσον πρόωσης τα κουπιά (οι κώπες) και βοηθητικά τα ιστία (πανιά) που κατά κανόνα ήταν τετράγωνα ή περισσότερο τραπεζοειδή εκ των οποίων το κυριότερο φέρονταν επί κεραίας στον μεγάλο ιστό (κατάρτι) που ήταν στο μέσον του σκάφους, ενώ το μικρότερο φέρονταν σε κεκλιμένο ιστό πρώραθεν του κυρίου που ονομαζόταν «ακάτιος». Τα πανιά αυτά χρησιμοποιούνταν μόνο και εφόσον έπνεαν «ούριοι άνεμοι» δηλαδή από τη πρύμνη ή από το ισχίο του σκάφους. Ήταν δε τελείως ακατάλληλα για πλεύση «κατά την εγγυτάτην» κοινώς «όρτσα» ή σε πλαγιοδρομία. Υπήρχαν ακόμη δύο ειδών ιστία τα μεγάλα που χρησιμοποιούνταν για μεγάλες πλεύσεις και τα μικρά που χρησιμοποιούνταν όταν ο άνεμος ήταν ισχυρός και ως βοηθητικά στις ναυμαχίες, κατά τις οποίες τα μεγάλα ήταν πάντα διπλωμένα ή είχαν αφαιρεθεί από πριν.
Ο Αριστοτέλης τη χαρακτήρισε «κωπηλατική μηχανή». Είχε 170 κουπιά, ενώ αν ήταν μονόκροτη με ίσο μήκος θα είχε μόνο 54. Αυτό επιτυγχάνονταν με την κατάλληλη διάταξη των σειρών των κουπιών σε τρία διαφορετικά επίπεδα, αλλά σχετικά κοντινά μεταξύ τους, για να αποφευχθεί το υπερβολικό μήκος κουπιών για το ανώτατο επίπεδο.

     Οπλισμός 

Η τριήρης ήταν σχεδιασμένη για πολεμική δράση και διέθετε από κατασκευής της ιδιαίτερο οπλισμό: το έμβολο: Μια ξύλινη, επιμεταλλωμένη ή ολομεταλλική προεξοχή μήκους ως 2 μέτρων. Αποτελούσε φυσική προέκταση της τρόπιδας. Το βάρος του εκτιμάται ότι έφτανε περίπου τα 200 κιλά. Μερικές φορές πρόσθεταν και ένα δεύτερο μικρότερο έμβολο πάνω από το κύριο. Το βασικό έμβολο ποίκιλλε σε σχήμα κι άλλοτε έφερε δυο - τρεις οδοντώσεις και άλλοτε είχε μορφή ζώου ή θαλάσσιου τέρατος.Από αναφορά του Ηροδότου και του Ιππωάνακτα του Εφέσιου, το 525 π.Χ. ο τύραννος της Σάμου Πολυκράτης διέθετε στόλο με εμβολοφόρες τριήρεις. Από αυτόν και μετά η χρήση εμβολοφόρων τριηρών γενικεύτηκε ως το τέλος του 6^ου π.Χ. αιώνα.

Παραλλαγές τριηρών 

Αν και κανονικά οι τριήρεις ήταν πολεμικά πλοία ναυμαχίας, υπήρξαν μη μόνιμες παραλλαγές τους σε μεταγωγικά, βοηθητικά σκάφη. Δυο ήταν οι συνηθισμένες παραλλαγές:

1.    Οπλιταγωγός τριήρης : Με επένδυση της παρεξαιρεσίας με ξύλο και στεγανό φράξιμο των ανοιγμάτων των κουπιών των δυο κάτω επιπέδων και αντικατάσταση των 108 θαλαμιτών και ζυγιτών με 80 οπλίτες, ψιλούς και εφόδια η μεταφορική δυνατότητα της τριήρους ανέρχονταν από 80 σε 160 συνολικά άνδρες, με σχετικά μικρή πτώση της πλευσιμότητας και της μέγιστης ταχύτητας.

2.    Ιππαγωγός τριήρης : Με παρόμοια τροποποίηση και επιπλέον κλείσιμο ανοιγμάτων για λόγους ασφαλείας μια τριήρης μπορούσε να μεταφέρει μέχρι 30 άλογα για το ιππικό.

§  Υπήρχαν ακόμη και οι τριήρεις ειδικών αποστολών:

1.    Ταχυδρομικές: Μετέφεραν αγγελιοφόρους ή και μηνύματα.

2.    Πρεσβευτικές: Μετέφεραν πρέσβεις και γενικά διπλωμάτες σε διπλωματικές αποστολές.

3.    Ιερές: Μετείχαν σε ιερές τελετουργίες ή μετέφεραν το μήνυμα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας.

 

 

Πάραλος

Στην αρχαιότητα η Πάραλος, ή και Παραλία αποκαλούμενη κατά επιγραφές, ήταν ένα από τα έξι "ιερά πλοία" της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τα άλλα πέντε ήταν η Σαλαμινία, η Αμμωνιάς, η Αντιγονίς, η Δημητριάς και η Πτολεμαΐς.

Η Πάραλος ήταν τριήρης που συμμετείχε ειδικά στις "θεωρίες" καθώς και σε άλλες ιερές ή δημόσιες αποστολές, συνήθως επείγουσας φυσεως. Το συνηθέστερο αγκυροβόλιο της Παράλου ήταν ο παρά την άκρα του Σουνίου δυτικός όρμος ο αποκαλούμενος "Παράλου Γη". Αργότερα ναυπηγήθηκε και άλλη αδελφή τριήρης συναγωγός, δηλαδή με ίδιο σκοπό, που έλαβε το όνομα "Σαλαμινία", επειδή το μόνιμο αγκυροβόλιό της ήταν στη Σαλαμίνα. Οι θέσεις των παραπάνω αγκυροβολίων αποδεικνύουν τον βαθμό ετοιμότητας των πλοίων αυτών σε επείγουσες αποστολές. Επίσης και τα δύο αυτά ιερά πλοία αποκαλούνταν από τους Αθηναίους και "Θεωρίδες" (Θεωρίς) ή "Δηλιάδες" (Δηλιάς), επειδή έφερναν τις Θεωρίες στη Δήλο.

Αμμωνιάς

Η Αμμωνιάς ή Αμμωνιάδα, αποκαλούμενη κατά επιγραφές, ήταν ενα από τα ιερά πλοία της αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Η Αμμωνιάς ήταν τριήρης όμοια με την Πάραλο, και τη Σαλαμινία και συμμετείχε και αυτή στις "θεωρίες" καθώς και σε άλλες ιερές ή δημόσιες αποστολές, συνήθως επείγουσας φυσεως. Το συνηθέστερο αγκυροβόλιο της Αμμωνιάδας φέρεται να ήταν ο λιμένας Μουνιχίας, το σημερινό Μικρολίμανο. Και αυτή η τριήρης αποκαλούνταν από τους Αθηναίους "Θεωρίδα" (Θεωρίς) ή "Δηλιάδα" (Δηλιάς), επειδή μετέφερνε τις Θεωρίες στη Δήλο.

Για την προέλευση του ονόματος της Αμμωνιάδας δεν είναι τίποτα γνωστό. Πιθανολογείται όμως, κατά μία υπόθεση ότι ειδικότερα με το ίερό πλοίο αυτό πέμπονταν θυσίες είτε σε κάποιο ιερό τουΆμμωνα Διός στον ελληνικό χώρο, είτε σ΄ εκείνο του Άμμωνα της αρχαίας Αιγύπτου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΖΙΩΓΑΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΩΑΝΙΔΗΣ